4328 Dochter van een zwarthemd

Dit aangrijpende verhaal is gebaseerd op het leven van de zeventienjarige Antje Buursema, dochter van een hooggeplaatste NSB-er. Bianca Mastenbroek verdiepte zich in het verhaal van hoofdpersoon Antje, mw. Buursema, en schreef dit verhaal over haar leven tijdens en na de oorlog. Antje krijgt te maken met uitsluiting, treiteringen, honger, mishandeling.  *bevat spoiler

Tijdens de oorlog kiest Antjes vader ervoor om bij de WA te gaan werken. Het blad Volk en Vaderland (VoVa) dat thuiskomt, is ‘eigenlijk’ voor Antjes moeder. Want vader mocht als ambtenaar geen lid zijn van de NSB, waardoor hij er moeder lid van maakte. Moeder heeft er nooit iets mee te maken willen hebben. Antje gebruikt het  papier van VoVa voor de wc. ‘Ik ben blij dat u erop geabonneerd bent. Anders hadden we niets om onze billen mee af te vegen’.

Door de keuzes van haar stoere, sportieve vader, verliest Antje haar beste vriendinnen en heeft ze later wroeging over haar joodse vriendin, die rechtstreeks via Westerbork naar de gaskamer is gegaan. Door het gemis van vriendinnen, gaat ze meedoen met de Jeugdstorm, waardoor ze weer kan sporten en weer vriendinnen krijgt.

En zo belanden Antje en haar zieke moeder ná de oorlog in Westerbork, een kamp voor NSB’ers, waar ze heel slecht behandeld worden. Mannen scheren al hun haren weg (alle…) ‘Ik ben niet langer Antje, ik ben een kaal hoofd. Nummer 4328′. Haar moeder troost haar ‘Wij zijn hier door een fout beland, …). Ze slapen op stinkmatrassen, worden vernederd, geslagen, uitgehongerd.

Antje hoort in het kamp dat haar vader eigenlijk weg wilde bij de NSB. Maar hij heeft het niet gedaan. Antje en haar moeder zijn het slachtoffer van zijn keuzes. ‘Ik heb het gevoel dat de hele straat me nakijkt. Daar gaat Antje, de dochter van …

Op school heeft Antje geen leven meer. Ze heeft spijt dat ze vanwege haar vriendinnen naar de MULO is gegaan, terwijl ze ook naar de HBS had gekund. ‘Het spijt me dat ik te laat ben’. ‘Het spijt mij dat je gekomen bent’. (…) ‘Ik vis mijn jas van de grond. Alle knopen zijn eraf gerukt’.

In Westerbork, waar de mannen werken is de vernedering ook minstens zo erg.  ‘Werk door. Schiet op, vuile NSB-rat. Nog een keer mijn kant op kijken en ik duw je kop in de drek’.

Dit is de conclusie aan het eind van het waargebeurde verhaal van Antje: ‘Nee, de mensen vergeten of vergeven niet.  Ik ben vrij, maar zal voor altijd vastzitten aan het verleden. Aan mijn vaders verleden. Zelfs als ik negentig word, zal ik nog als de dochter van een zwarthemd gezien worden. Ik recht mijn rug. Niet voor vader, maar voor mezelf. Ik weet dat ik beter verdien’.

Dit boek kun je lezen als een grote aanklacht tegen het (ver-)oordelen van mensen. Na de oorlog hebben ‘gewone mensen’ geoordeeld over NSB-ers, of over mensen waarvan ze dachten dat ze bij de NSB waren. Waardoor de oorlog voor mensen als Antje en haar moeder nog heel lang doorgaat. Ook na Westerbork. Toen ze daarna familie ontmoetten, die geen familie meer wilde zijn.

En daarmee is dit boek ook een griezelig actueel boek geworden. Dagelijks wordt er via social media oordelen/meningen uitgestort over anderen. Als iemand door een rechter is geoordeeld, wordt die persoon, na het uitzitten van de straf, vaak ook weer door de samenleving geoordeeld. Daar zijn genoeg voorbeelden van bekend. Bianca Mastenbroek en de oude mevrouw Buursma hebben ons een dienst bewezen door dit verhaal door te geven en deze spiegel voor te houden.

Het boek wordt afgesloten met een verantwoording, bronnen en een dankwoord. ‘De belangrijkste persoon die ik wil bedanken is natuurlijk mevrouw B. Wat een eer was het om deze kranige vrouw te leren kennen. En dat ze het me toevertrouwde haar verhaal op te schrijven’.

Voor iedereen, van 15-95jr.

AP

Boekgegevens

Titel:

4328 Dochter van een zwarthemd

Jaar van uitgave:

2022
2022

Aantal pagina’s:

344
344

Uitgeverij:

De Vier Windstreken
De Vier Windstreken

Prijs:

16,99
16,99

Deel deze recensie